ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 4، تیر 1400 ، شماره پی در پی 62

بررسی ویژگیهای سبک‌شناسی منظومۀ یوسف و زلیخای فاخری فسایی با نگاهی به دیگر آثارش

صفحه (1 - 20)
محمدباقر دانش‌دار ، محسن ساجدی راد (نویسنده مسئول)، سمیرا رستمی
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1399

چکیده
هدف و زمینه: هدف از این مقاله و سؤال اصلی آن، بررسی ویژگیهای سبک‌شناسی منظومۀ «مرآت‌المحبوب» یا یوسف و زلیخای فاخری فسایی است. با توجه به تأثیرپذیری شاعر از تعلیمات حوزوی و استفاده از تفاسیر و جنبه های مذهبی اثر، میتوان این اثر را ابتدا متأثر از قرآن و سپس روایات، تورات و پیرو منظومه سرایان پیشینِ یوسف و زلیخا مانند فردوسی، جامی، خاوری شیرازی، و آذر بیگدلی دانست. در این مقاله، ویژگیهای سبکی اثر مذکور در جنبه های زبانی، شامل سه سطح «لغوی، آوایی و نحوی» و همچنین سطح ادبی و فکری مورد بررسی قرار گرفته و نزدیکی آن به سبک دورۀ بازگشت و دورۀ حد واسط (مشروطیت) مورد موشکافی قرار میگیرد. همچنین ویژگیهای سبکی شاعر که مختص به خود او میباشد، مورد توجه قرار گرفته و به زبان محلی شاعر نیز اشاره میشود.
روش مطالعه: این پژوهش با مطالعات کتابخانه ای، فیش‌برداری و استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی انجام شده است.
یافته ها: شیوۀ بیان فاخری در منظومه اش متأثّر از دورۀ بازگشت بوده و زبان او از استواری موردقبولی برخوردار است. نظم او از سادگی زبان دورۀ مشروطیت (حد واسط)، بی‌بهره نیست و کلمات محاوره ای نیز در آن دیده میشود. ن
نتیجه گیری: فاخری دارای سبکی شخصی است، شاعر به بعضی کلمات علاقۀ زیادی دارد و آنها را مرتباً تکرار میکند، در بین سرایندگان یوسف و زلیخا، زبانی مملو از آیات و روایات و کلمات عربی و نکات تفسیری و پندواندرز دارد که خود سبک جدیدی، مختص به او را در بین این شاعران پدید آورده است. بطور کلی سبک فاخری تلفیقی از سبک دورۀ بازگشت ادبی و دورۀ مشروطیت (حد واسط) بوده و زبان او از کهنگی سبک خراسانی و همزمان سادگی و روانی و کلمات عامیانه برخوردار است.

کلمات کلیدی
یوسف و زلیخا , فاخری فسایی , سبک‌شناسی , مرآت‌المحبوب , آیینۀ یوسفی.

• آیینۀ فاخری، تقوایی، محمدحسین. (1395). شیراز: فرنام.
• زیبایی‌شناسی هنری در داستانهای قرآن، فروردین، عزیزه. (1383). قم: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.
• سبک‌شناسی شعر، شمیسا، سیروس. (1375). چاپ دوم، تهران: فردوس.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال‌الدین. (1373)، چاپ نهم، تهران: هما.
• کلیات سبک‌شناسی، شمیسا، سیروس. (1374). سوم، تهران: فردوس.
• مرآت‌المحبوب یا آیینۀ یوسفی، فاخری فسایی، محمدجعفر. (1364) اول، شیراز: نوید شیراز.